አድዋ

ገነት አየነ

እምፕል ዝቤንዳ ሊሊቲ ታሪክ ፃፊስትኾ:: እን ታሪክ ፃፊስትጝስ ሜንች ብሪ ክቤ:: እምፕል አሊውስ ናማ ክራ:: ጄግንካው ጛፅ ሞሴሴና ያኻማ አጌራዋ ቲሪፅኾ:: ክቢኹ ብሪ ዱንጋ ያኻማ አጌራዋ እምፕልትስ እምትጝፁኻ:: እን ታሪክ ዋሺኒይ ንጝስ ካሌና:: ዙርሜኪላ ንባባኻዴስ አግፄና::

አሌም ሴሌቴንጝዴስ ቤዴርታታ ሴሌቴንቱት አጌርዳ ኔጌስኹ ንጉስ አፄ ምኒልኩ ዝቤን እሺኾ:: ይቶፒያው ስምኪላ ዋኽ አሌምዳ አቕስቱኻ:: አውሮፓውያንካ ይቶፒያዋ ቼፍጝጚስ ዝኩኽ ፋይስ ሳቔናዋ አቱና:: ሊሊትጙኽ ዳድስ ይቶፒያሊ አስሜምጜ ፄውጝስ ፋዩና::

እኒጛ አውሮፓውያንካዴስኪላ ታሊያን ይቶፒያዳ እሎ ድርቢኾ:: ታሊያን ስታ ይቶፒያዋ ኽቴናቴ ውዳጅትጝስ ናውስ ብላትስ አውሮፓው እዝቡ ቼፍታ ግንቦት ላጛ ጌርክ 1889 እምፕል አስሜምጚው ውልደ ፌሬሬምጜ ፋቱኻ:: ውልኪላ 20 ቱንዚ ዝኩኽ ያኹስ፤ ላንጊስጊ ግልፃ ያኻታ ንጝስ ውልካ አማኻርጚስስታ ታሊያንጚስ ፃፊስታ:: ውሉ ስምኪላ ውቻሌው ውል እስቴ እሺኾ::

20 ቱንዚዴስጊ ቱንዚ 17ደ ፃፊስቱኽ እንፅኼንት፣ ታሊያንጚስ ይቶፒያ እሊኩ አሌምኩ አጌርካሊ ፄውታው ታምትጚስጊ ታሊያኑሳ ፍካዶ አግፅጝ ዝኮ ናው ያኹስ፣ አማኻርጚስ ዴሜካ ይቶፒያ ዋሺኒኪ አሌምኩ አጌርካሊ ታምትጝጚስ ታሊያኖ ፌኬድፅጝ ፋይፃላ ናው እሺኾ::

አፄ ምኒልክ ውሉሳ ኬርቶ እርዳትስትጝስ እንሳ አስሚምጜ ቻቤላቲንኩዊ አኽⶓ አውሮፓውያንካስ ይፋስ አቕፁና:: ውሉ ፌሬስጝዳ ማቔቺት ታሊያንኪላ ወሬምስ ቴርቲኾ:: 20 ሻይ ዴስ ጃላ ያኻንኩ ውታድርካዋ ይቶፒያው ሴዛጊ ዳብዚዳ አሲሜርጝፂኾ አኹኪ አችትጝፂኾ:: ውቻሌ ውሉ አሴሜምጚ ፌሬስጝ አድዋውሳ ዎሬሞ ካሜንኾ::

ይቶፒያው ንጉስኪላ አዋጆ አዌጅኾ:: አዋጅኪላ ይቶፒያዋ ዎሬርጝስ ይንቱኽሳ ዎሬራንቴ፤ ፉሪናኒ ቹኒታላ ንኹስ ባላንጋሬ ሴብትጝንስ ንጝስ ዋኽ ይቶፒያው እዝብስጊ እቑዌ ዲግሱና:: ንጉሱሳ አዋጆኪላ ውላጊ እዝብካ ቻቤሉና:: ሸዋው ውታድሪስታ ንጉስ ትክምቲ አርፊዳ ወረኢሉዋ ቱኻ:: ይቶፒያው ቻፊዴስ ይንታንኩሳ አርቤንካዋ ኽሳንትካ ብንካው አኹ ዋኽጝ ቲሪፃያላ:: ቢሪኺዴስ ይንታንኩሳ ላቫላቫው ቢሪኺው አዊ ቲርፃያላ፤ ፃንቑናዋ፣ እኹሜስታ ድርትኔ ካንታማ ዳድዳ ይጉኽ እላ:: ሴዛ ዳበዚዴስጊ ስሜን ይቶፒያ አድዋሾ ክቢና::

አዋጆ ቹኒትጝስ ሚንች ውታድሪው አይል ቴርትኾ:: ድሎ አግፅጝስ ግርብዴስ ኪቻ ጛው እምኔትታጊ ጛው አምላክዳ እምኔቶ ፄውና:: ጊቤውሳ ሼሬንቖ ዱዋስ፤ ታካዜዋ ፆሌትስ ካይና:: አርቤንካ ንጉሱ ካልስ አምንስቱና:: ሚንች ኮንኪስ ዲብሳንኩ፣ ምልኻትስ ቱትጛንኩጊ ሜንፌስስ እምፕልቱንኩ እምፕል እዝብ ያኹና:: ዎሬራንቲ ባላንጋሪ እምፕል እሊውሊ ጛስጛዋ ድኽጝጛንኩ ናማ ማንዱስ አርቤንካ ይቶፒያ ንካማ እቑዌኒ እምፕልትስ አቤት ዝኩናኽ ኑና::

ይካቲት አርፊ 23 ጌርክ  1888 ም.አ እሺኾ:: ቤዴሩንኩ ንጉስካታጊ ታቡትስ አምናው አፄምኒልክ ጊዎርጊስታዋ ፄውስታው ሴብትጝጚስ ድባኑ እርዳቲስ ድላ ፄውናኻኽ ንጝስ አምኑና::

አርቤንካ አጌራው ኔፃኔትስ ናኒስ አድዋዳ ክራፊትጜ ጄሜሩና:: ጉንኪኔ ፍንጃውሳ  ላኬው ድምፅስ ጐራው ኑና:: ይቶፒያዋ ይፅናላ ኑና:: ፌሬስቴኑ ኮቲው ድምፅ ሚንቺጝዴስስታ ይስጝዴስ ጁኽስ አድዋዴስ ፌያማ ሚንች እሊው ስፍሪዳ እንኩዋኽስታ:: እኒጛ አርቤንካው ጌድል ፃፊስቱኒ አባዊው ብን ኬሌማ ያኻማ ድኻውሳ ፄጌሬ:: ይካቲት 23 1888 ም.አ ኻራ ባላንጋሪ ዎሬሞ ቤዴራማ ቶኬስኾ:: እንጚ ጊዛይ ማንዲጙ ባኒ ራስ መንገሻው እሺኾ:: ትግራዩ ዎሬም ይሳማ ሴብትጙኻ:: እንጚጊ ያኻው አድዋው ካንካው ልኮሾዳኽ፤ ይቶፒያኩ አርቤንካ ባይላዊ ሜሳሪስ ንጝኪ ዎሬምስ፣ ጋሺስስታ ጐራዲስ ሌጐ እንትፍናውሳ ታሊያንካውሳ ሜድፎስታ መትርየሶ ፍሪታውላ ካንታኑላስ አኹኪ ጅፊስታኑላስ ፍንሾ ጊጛኒስ ካንትስታኒ ይቶፒያኩ አርቤንካ ኻስደ ካሳኑላጉ ክርጙላ ጋሳጋስኑሳ ፄጌራላ::

ታሊያኑ ውታድሪ ቶኬሳው ሜድፋ ትይት ዋንቼ ላኬው እሺኾ:: ታሊያኑ ውታድሪ ዊፅስትⶓ ጄሜርኾ:: ባያማ ጊጝⶓ ፋያኒ ቻም ይዝኩዌማ እንግርግራ ጐሴስኾ:: ቻሞ ፍሻማ ጊጛኻ ናኒ ካናጋሚው ካርጝ አጙታ ሴባማጊ አዌክኾ::

እንግርግሬ ቶኬሳማጊ ቡኪጝስኪላ ታክስስታቲው እሺኾ:: እንዝርቲዴስ ሳሴርትኹ ይቶፒያው ውታድሪ ፃንኽዴስ ኪቻ አሬኹኽ አርቢኒ ባላንጋሬ ዳድዳ  ክምብብልፃማጊ ፍንሾ ጊጙኻ:: ታሊያኑ ሜድፍስታ ሜሳሪ ትይትሊ ዳድ ዳዳ ዋዚታ እታማጊ አግስትኾ:: አድዋውሳ ብቴ ብሪ ኩሪታ ቑፅኾ:: አርቤንካው ጛፅ  እዝብካዋ ጋግርትዴስ ፍሽጝስ ካስካስትኾ:: እንኪ ዋኽ ይቶፒያው ሉዋላውትስ እስታማ ሳሲትስታውላስ አድዋዳ ጌቤርስትኾ::

እንኮዋኽስታው ክርጙ ድምፅዴስ ኪቻ አርቴን ናው አዝማርካው ጅሚስታ ፉካሪ ውታድርካዋ ይስጝጝፃው ያኹኻ:: አድዋው ዎሬምዳ ክርⶓ እርኩዊዳ ኬቤርካማ ክራፊትጙንኩዊ ጄግንካ ሚንችካ እሺና:: ዎሬሙ ውታኺዳ ክቢኹ ብሪ ካጋማ ኽብፂሊ ኽብፃ ያኹኻ:: ክቢኹ ብሪዳ እንኪ ዋጉኻ እንኪ ኔፃኔትስ ኬይስትኾ:: አድዋው ብቲ ጄግንካው ብሪስስታ ጛፅስ  ርስቶ ፄዴክፁኻ:: አርቤንካው ካል ኔፃኔቱ ስፍሪኪ አድዋሜርኪሜስዋቲ እሺኾ:: እኒ ጄግንካ ናካ አንኮሌ ስንክሪው ታሪክስ ላኼንትናቲንታ እዩኑ ድልስ ክብሩሳ ኬሌሞ ስንክካማ ኬፍፅጝስ አውልቶ ታሪኩ ሜዝጌብዳ ፃፉና::

ጀግኒው ሼው ንጝ እቺዴስ ካንታው እልያኽ:: ቢሪኪስቲፃ ብታዋ እሊውስ ፌይፃማ እያቲው ባንዲራው ኬሌም ብሪው ስራ ያኹኽ ሼውዳ ሳሊስቱኽያኽ:: አርቢኒው ቑንዚ አጌራው ሜብትስታ ሉዋላውት- ኔክስትጝ ያኹስ እጁ ዴሜካ ኔፃኔትያኽ:: አድዋው ድል ይቶፒያው ይቢቺ ያኻውላስ ፃርክካ አፍሪካውያንካስጊ ካሊኔኽ ናውሳ ሚንፌሶ ቺፅኹ እሳን እሌሙ ታሪክያኽ::

ፃርኪ ፍቼ ዊፃማ ርስቶ ማንዱኽ እስታኒ ቲኾዋ (አሶ) ፂጌሬ፣ ያኼስጉ እን ሴን ያኻውላስ ፄውስቱኽ ውን ያኽ:: አድዋውሳ ድሎ ዋኽ አሌም ዲብስጝጙኻ:: ይቶፒያውንካስ ታሪኩ ማይቴማ ያኻማ ሼውዳ ሳሊስቱኻ:: አድዋው ድል ጄግንካው ብሪ፣ ወርክ ኽብፃያኻማ ካንትስትኹ ወርኮ ካሜንኹ ማይፄንት ፉችካ ባርኾቼኩ ዎሬራንትካዋ ይቶፒያዋ ዎሬርጝ እንጉጃጊ ዋኒኪ ያኻቲው ታሪክ ያኽⶓ ክንትፁኽ ታሪክያኽ::

ጀግንካ አጌርስ እምፕልትስ ሴብትጝጙና:: ጛጂሱ ክርጝስ እሊኩሱሳ እንኬ ፊቲሱና:: ናካስታ አብራኹጝ ይዝኩዊኹስታጊ ያኻውላስ አድዋዳ አብራ ጄግንካ ክብርስ -ክርጝ–ጛጂስ ሳሴር  እሺኾ:: አድዋው ድል አርቤንካው ጌድልስ ዴስቲስ ይቢቺስ ያኻውላስ ክርጝስ ፃፊስቱኽ ታሪኩ ሴኔድያኽ:: ድልኪላ ቑልስ ያኻውላስ ኔፃኔትስ ጄግንካ አርቤንካ ኬይኑ ሚስዋቲስ አግስቱኽያኽ:: አድዋው ጁፂ አጌራዋ ኔክፄንኪ ንጝ ያኹስ አሊዲኪላ ኔክስታኑላ ይጉጝ ያኹኻ::

ታብል እዩኑ ኔፃኔቱ አጌርዳ ዝኩጝ ይቢቺ ያኻውላስ ታሪኮ ስንክርናውላስ ማንዲናና ክምንትዴሰ ክምንቶ አድዋዋ ታክሳማጊ ዝኩጝ ቱስቴ:: አድዋው ድሉ ታሪክ ይቶፒያውያንካውዳ ብሪው ስርዳጊ አኼርታ እንዜጝጝጛው ኽሳንቲ ታሪክያኽ::

ንባር፡- ፓውሎስ ኞኞ ናው ማፃፍዴስ

አድዋ ዶክመንተሪ