ትያው ካርጝ

አለሚቱ የኔት

ሻይካስ ቼፍስታውሳ ድሜ ቼፍፁንኩ ኽታዌን ይቶፒያው ትቤቡስታ ታሪኩ አሻርካ እንኩርስቱኑ፣ ዝቬኖ ካዩንኩ ግዲታምካ ማኼትካ ዌና ይቶፒያ ሚንችካዋ አሌሙ ማኼታ ፄውታታ ሚዚጊብፄ:: ሰሜንሾስ ካንትናኒ አክሱም፣ ላሊበላዋስታ ፋሲሉሳ ግንቦ ኮንኩሳ፤ ምስራክሾስ ካንትናኒ ዴሜካ ጄጐሎ ኮንኩሳ ማኼትካዋ አግፅኔ:: ደቡብ ይቶፒያው አሻሪ ፉሩኽ ትያኪላ ካርጝካውሳ ግዶ ካንታማ ዴኔክፃቲው ኪላ ዝኩዋላኪ::

ትያ ደቡብ ብሄር ብሄረሰብካው ክልላዊ ምንግስት ጉራጌ ዞን ሰዶ ወረዳዳ ትያ ትክሊ ካርጝካውሳ ማኺቴ አግፅኔ:: ቱስቲስ ቴኬልስትኹ ማኺቲው ካቢው አብጂሊሾስ ቱስቱስ ማኼትካው ስፍሪሾ ካፃው ኮብሉ ቢፂው ልኩ ዳድ ዝኮ:: ትያው ካርጝ አዲስ አበባዴስ 86 ኪሎ ሜትር እቺትዳ ፅላ ኬቴማ ስዶ ወረዳዳ አግስቴ:: ትያ ውላ አጌርታጊ አሌም አቩቑ አችሰ አቕስቲኹ ታሪኩ ብቲ ዝኮ:: እንኪላ ትያው ትክሊ ካርጝ አግስታው ማኺቴኽ:: እን ማኺቲ አዲስ አበባዴስ ቡታጅራሾ ካፃው ዳድዳ አንጚ ትያው ዙራሙሪዳ ፃንጌኻሾስ 400 ሜትሮ ላካሳ ቱጝ ናማ ሌት ንኹ ውታኺዳ አግስቴ::

ትያው ማኼትካ ሹኻ ኬችስ ሜዴብስታና:: ምድብ ላኹዳ 41 ትክሊ ካርጝካዋ እሚኹ ያኹ እንኪላ ሊጊሲሜ 5 ሜትር ሌጌሴምት ዝኩኽ ያኹስ  ኬችስ ላጛው ትያው ትክሊካርጝ ምድብ ላኹዴስ 25 ሜትር እቺትዳ አግስታው ያኹስ እንኪላ ሴዛ ትክሊ ካርጝካዋ እሚኹያኽ:: ቹዋ ማኺቲዴስ ደቡብሾስ 25 ሜትሮ እቺታማ አግስታው ዴሜካ ምድብ ሹኻ ዴሜካ ሹኻ ትክሊ ካርጝካ አግስታኑዌኽ::

ብርሊያን ይቶፒያ እስትኹ ድረ-ገፅዳ ፃፊስትኹስታጊ እስካውካ ግሽጙ ምርምሪ ስፍሪዳ ካስጙኽ ያኹስ ጝሺሳኺስታ 40 ላኬንኩ ማኼትካ ብቲዴስ ግሽስትካማ ፌካ:: ያኼስጉ ላንቡሳኺስታ ኪላ ካንቲዴስ ድሱንኩ ሚንችካ ዴውስቱንኩ ማኼትካ ዝኩዋንኩ አኽጝ ጌሜትስቴ::

ትያው ትክሊ ካርጝካ ስዶው ዙራሙሪዳ ዝኩንኩ 160 ካርጙ አውልትካው ማኺቲው ስፍርካዴስ እምፕሌኽ:: ትያዳ 45ዴስ ጃላ ቴኬልስቱንኩ ካርጝካ ዝኩና:: ልቓኪላ ድምክኒ ፅናትስታ ምርምሪስ አዲስ አበባ ዩኒቨርስቲሾ ካፅስትⶓ  ንባርካ ቶኬማና::

ሚንችካ ትያው ትክሊ ካርጝካው ቲሪኪላ እምፕል ሜትርዴስ 3 ሜትር ያኹስ ኽሳንቲ ዴሜካ 5 ሜትሮ ታምቤ:: ትክሊ ካርጝካ ሌንቴቕካስታ ሙላል ንኹ ማሊፊ ዝኩኬኽ:: ካርጝካ ሊሊትጙንኩ ዲብካዋ ወኬላንኩ ሜሴልካስ ግዲትካ:: ሚንችካ ክሬፅስቱንኩ ሜሴልካኪላ ጐራድካኽ:: እንዴስ ድምክና ፃምሪ ቢሪው ጄንጅ፣ ቴክልካው አኹኪ ኻፅካው ሜሴል፣ ጋሺስታ ኪሪዊው ሜሴልካ ካንትስታና::

ትያው ትክሊ ካርጝ ጐቤንፃንትካው ማቢሪው ንባርታጊ 1972 ም/አ ዩኒስኮው አሌሙ ማኼታ ያኻማ ሜዜጌብስታ:: 1974 ም/አሜትዳ ዴሜካ ይቶፒያስታ ፈረንሳዩ ማራማርጛንትካስ ግሽጙ ምርምሪ ካስጙኽ ያኹስ ዋይሚስኪላ 700ዴስ 900 አሜቶኺስታ እጂኹ ንጉስካው፣ አቕስቱንኩ አቑስታ ሴብትጛንትካው ሜካብር አግስታና::

ግሽጝስኪላ 52 አቒ ጛፅ አግስታ:: ጛፅሊኪላ ታንቤት አክኻው ዱንቲኒ ጌል፣ እንጅኩፂ ወንቤር፣ ሚቲስታ አቕ ቴኬምስታኒስ እሺንኩ እሊኩ አጌላጌልፅካ አብርታ አግስቴካ::

ትያው ትክሊ ካርጝ አውሮፓውያንካውሳ እሎ ጉስⶓ ጄሜሩኒዴስ ሚንቾ አሜቶ ቼፍፅኹ ያኹስ ናካ 84 አሜታ ይቶፒያሾ ይንታሺኹ ጀርመናዊ ፂኒሳንቲ እን ስፍሪሾስ ፌያሺኹ አኽⶓስታ ጐራዲው ሜሴል ዝኩክ ትክሊ ካርጝካዋ ካንትⶓ ፅናትዳ ቶኬማ:: እን ፂኒሳንቲዴስ ቤዴርኑስ ኑቪለስፓፔር ዛይስ እስቱንኩ አውሮፓውያንካ ትያዋ ጐቤንⶓ ዩኔስኮው ፅናት ቶኬሜ::

ትራቭል አፍሪካ እስትኹ ጐቤናንትካው ድረ-ገፅዳኪላ ትያዳ አግስታንኩ ትክሊ ካርጝካ አግስታኑ አዳዲ ማርያም እስትኹ ፍልፍሉ ካርጝዴስ ግቢትስትኹ ብሽታን፣ ሀረ ሸይጣን እስትኹ ክሬተር ሀይክ፣ መልካ አዋሹዳድሊ አግስታንኩ አኽጝስ ጐቤናንትካስ እምፕል እንዝጚስ ሚንችካ ታሪካውካ ብትካዋ ጐቤንጝስ ካሊፄ ንጝስ እንኩራ::

ትያው ትክሊ ካርጝካው ስፍሪ አሌሙ ማኼትትስ ሜዜጌብስታታ ፄውንኩ ምክንያትካዋ ካንትኹስ እምፕል ድሚያኽ፤ አርኪዬሎጂው ፂኒሳንትካ ናኑውስታጊ ትያው ትክሊ ካርጝካ ስሀራዴስ ኩክራ ዝኩንኩ ትክሊ ካርጝካ አክሱምዴስ ይጐ ድሚስ ኽሳው እላኪ:: እሊውስኪ 52 አቒ አፅም እንፃኽፂውሳ አክኼኺስታ አግስትⶓ ካርጝካዳኪላ ኬሬፅስቱንኩ ሜሴልካስታ ክምንትስ ፌያፌይጝጝስ ካሉኽ አኽⶓ ግምታኻዳ ሚፁንኩ ምክንያትካዴስ ጁኽስ 1972 ም/አ ዴስ ጄሜራማ አሌሙ ማኺቲው ሜዝጌብዳ ፃፊስታማ አግስታታ ፄዋ::

ትያ ታሪካውካ ካርጙ ማኼትካስ አቕስቴታጊ አንትጝስ አ.ዝ.ቼ 1980 ስም አለሙ ማኺቲው ሜዝጌብዳ ሜዜጌብስትጝስ ካላ::

ማኺቴ አይ አይስ ግቢትኹይ? ናውሳ ካሴ ዙርፅጝስ ካስጙኽ ፅናትስታ ግሽጝ ውላጊ ትክሊ ካርጙ ስርዳ አፅም አግስታ:: ትክሊ ካርጝካኪላ አውልትታጊ ክራንትካስ ቲሪንኩ ምልኻትካ አኽጝ አቕስታ:: ካርጝካ ቲሪኑኪላ 12ንቲ ዴስ 14ንቴ ሌኽ ዝቤን ቤናሳኺታ እሺኹ ጊዛኻዳ አኽጝ ላብራቶሪው ፍታሺስ ቼሜትጛ:: ትክሊ ካርጝዳ ዝኩንኩ ኽታዌንካ ትቤብ ፅንታው እንፅኽካ ወክቱ አቕ ቴኬምስቱኑሳ ሜሳሪው አይኔትካዋስታ ፌቴሪው ካሌጝትካዋ ምልኻታንኩ ታሪኩ ምልኻትካኽ::

ንባሮ አግፅንኩኪ ደቡብ ብሄረሰብካው ፍንዴስስታ በኩር ጋዚቲዴሲያኽ::