‎ጥላድ ይነ ናኒል የጝ!!

‎‎አልምቱ ሲጘዙ መዝገቨንዝ እቝርሸቁ ሽወዙ አይንቲስ መቈ ቺተው ስፍረ ፃየው የጝ፡፡ መቈ ሊግዘው ዚምንዝ ዊነጘድ ኽፅምትቁ ፅፈሽንዝመ ቅርሰን ሚዝርድጘኩ፡፡

‎‎ሕንድትቁ ኽፅምትቁ ፅፈሽኒል ቬዲክቱ ዚምንዝ(1500-800) መቈት “ፅውዘንጥዙ አደረ”ይጝ ጭጝጘኩ።

‎‎ሽኽ እምተንዝ ንየ አልምዝ ኽየው እጥን፣ ድኻ ፃጀጉሪየ ማርፂጝቀት ትኽነዙ ችግሰ አቕ ዊንኩ፡፡ 20ትረ አድለ ዚምንዝ ጭቑ መቈ 150 ሚሊዮኒስ 300 ሚሊዮን ዜገንዙ ሩሔ ድስኩ(ካርተርዝመ መንዲስ፣ 2002)።

‎‎ነንቱ ኮሪዝ ሰሃራስ ሳ ፅበቁ አፍሪከቱ፣ እስያቱ፣ አማዞንቱ ቅብረንጥዝመ ላጥ ብርት ፃየቁ ጅውንጥድ አይንትነይዝ አጋልሸጥ አጝሽም 40 ናን ላይዝ አቐው አልምቱ ኽዝቭድ ነንም መቈዙ ሽወዝ ቘይሸቁ ጛይ፡፡

‎‎ኢትዮጵየትልም 1980 ዓ.ስትዝ መቈዙ ፅውዘድ አጉረው ተግል ችጝ ዊነጘድ አርቕሽተኩ፡፡ መቈዙ ሽወዝ ምላሰን ክረቁ እቅ ላው ምከኒል ጭቑ ግሬዝ 12 እቅ ዲቭሽትጝ ግሪጛጙ ዊንጘጘድ ሚዝረንጥ ሚሪጘኩ፡፡

‎‎1990 ዓ.ስትዝ እግርገ ምጝግስት መቈ ማኽተነቁ ሰበንድ ትኩርት ፃቭ ሰራሸነው ኪርመት እገርገም ክረዊዙ እግዘድ ቃፅቨነው ቸልሽሽም ጽውዘይዝ ፃይሸቊዙ እግዘድ ግነ ኮሪዝ ኮር ቆሻንድ የጝ ቓልሽተውድ፡፡

‎‎መቈዙ ፅውዘ ይዘው (ብርት)ዝመ በረኸ አቐቁ ጅውንጥል እቀጘዝ ኻይልደኩ፡፡ አልምቱ ትኽነ ድርጅትድ ፃረቁዙ እግዝግዘይዝጘ 2024 ዓ.ስ ፊሰው ሚዝረይዝ 263 ሚሊዮን እቅ ፅውዘይዝ ፃይሽጘጘድ ቓሊሰኩ፡፡

‎‎እን አቒስም 94 ናንድ አፍሪከቲስ አቓንድ 95 ናን ላይዝ (597,000) አቐቁ ዜገን ክረቁድም እንቸን አኽጉርሸንቲስ የጝ፡፡ ክረቊስ 76 ናንድ እፈር ጛይ፡፡ 2023 ዓ.ስትዙ ሚዝረይጅቅ ቓልሽታንድም 11 ሚሊዮንዙ ቆሸ ቓሊስኩ፡፡

‎‎ኢትየጵየትጎ ተርናንድም 2023 ዓ.ስትዙ ሚዝረድ ቓልናንድ ሲዘ ሚሊየንስ ንየ ኽዝቭ መቈዝ ቘይሸኲ።

‎‎እኒስም 21 ናንድ ብላ ክልልድ ፃየኲ። 2017 ዓ.ስዝ ግነ ብላ ክልሊል ጭቑ ሲን 30/2017 ዓ.ስትል አሽ ሊጘ ሚሊዮን 78 ሽኽዝ 872 ኽዝቭ መቈዝ ጻይሽኩ፡፡ 98 ዜገንም ጝተ ሩሔድ ዲቁኩ።

‎‎ንጭቱ ገረዱ ዲቪየይዝም ወይኽምረ ብሔረ እቅ ጭሰጭሰኒዝጘድ መቈዙ ሽወድ እቀኽቭሪል ችጝዛጙ ፅበው ችግሰድ ውርቑጠ አቐነውድ ደመደምነኩን።

‎‎ወይትጘድ ፅበቁ ወረጢስ ቈልቁ ጅውንጥድ ፍራትዝ መቈዝ አጋልሽተቁ ጛይ።

‎ ‎ዊዝር አያልነሽ ጌጡ አበርገሌ ወረደ ኒየረ አቑ ኻትመዙ ፅበተ ጛይ። ኒየራቑ ኻትመይል መቈዙ ሽወ አምረዝ አምረ ሊቅ አርቓው አቐነውድ ዊግትጝኩⶔ።

‎‎2017 ዓ.ስ ኪርምሽ ዊነው “አርቭቱ ናንጣን መቈት ማኽትጘኩ” የው ዝምረዝ ምጝግስትዙ ሰቭተጥድ፣ ጅውነይዙ እቀኽቭርዝመ ትኽነዙ ሙየጒጥድ አቭርድጝ ኰር ጨቨቅ ጝተ ጅውነድ ጅዝጛጙ ተርጘጘም አስክዝጝኩⶔ።

‎‎እን አምረይዝም ” ይና ጅውነይዙ ዊርተድ ኻይሰናንስ ላየ ተር ድቁጥዊል አሽ ቓሊጝቀት ፃቀ ማቀድ፣ አቑ አቑረውድም ጅዝናጙ የጝ። አቕሽም እጝቅ ጝጅውነይዙ ዊርተድ ኻየነው ቸልየውዜ መቈዙ ሽወድ ፈራቓጙ የጝ” ይጛንድም ዊግትጝኩⶔ።

‎‎አበርገሌ ወረደ 017 ቀበሊዙ ፅበተ አት ማሩ ወልዴ ጝተ ጋብዝ ዲቈው አምረይዝ ሽወድ ቺዝየው ዊንሽም 2018 ዓ.ስ ሚስኩርም ቅሸት ኪርም ግነ መቈዙ ሽወድ ፈራቐነውድ ጋልፅጝኩⶔ።

‎‎”ይነ ጅውነይል መቈዙ ሽወ ንቕፀውዝ እትላጙ የጝ። ቺተዝ ቈሽ በረኸ ጨቊዝ ፍጭረ ምቕድ መቈድ ኻይልደነዊዝ ቅሽጝ ቅሽጝ ኽክምነ ፊስናጙ የጝ። እጝቅ ኽዝቭድ ትኽነ ጣቭየይል የጝ ቲረ ኻይናጙ ግሪነውድ” የነውዝ መቈ ፅውዘይዙ ጭቕትድ ውር ተግል ችጘጘ አት ማሩ ዊግትጝኩⶔ።

‎‎ሚሪሸው አካልድም እቀኽቭሪዝ አርቕት ፋጥረነው ጭቑ አቒጝቀት ኬሚካልዙ ትንዝንድ፣ ሙስየዙ አልስንድ ቲክንክነዝ ችጝዘነው ጥውሸው አቐነውድ ዋቕርጝኩጙ ቓለ ነየጥድ።

‎‎አበርገሌ ወረደ መቈዙ ሽወዝ  ወይ ኽምረ ብሔረ እቅ ጭሰጭሰኒስ ቃውሰተድ የጝ። 2017 ዓ.ስ ንኻሽ አሰነይል አሽም 16 ሽኽዝ 994 እቅ መቈዝ ፃይሽጝኩⶔ።

‎ ዲቈው አምረይዝም አነ እን አምረይዝ መቈዙ ሽወድ ፈራቓጙ የጝ የቁድ አበርገሌ ወረደ ትኽነ ጽ/ጝኒል መቈ እግዝግዘነዙ ኦፊሰር አት መንግስቱ አባዲ መቈድ ማኽተናንስ እቀኽቭርድ ሙስየድ ጥውሸውዝ አርውሽጠ ማጥን አርቕት ፋጥርንዙ ሰቭድ አትር ቃፅለነውድ አርቒስጝኩⶔ።

‎‎ “ዲቈው አምረይዝ መቈ ንቕፅጠ ቸለቁ ጅውንጥድ ቺዘነውዝ ‘አርብቱ ናንጣን መቈት ማኽትጘኩ’ የው እፃዝ  ኻምል አርፈይስ ኪርም ለካቲት አርፈይል አሽ ሰራሽተው ሰቪዝ ልውጠ ቓሊስ ዊኑ፤ ዚልቀትነይ እጀው አቐነዊዝ ግነ መቈዝ ፃይሸው ኽዝቭድ ቈሽኲ”ይጝኩⶔ።

‎ ‎2018 በጀት አምረይዝ ዲቈው አምረይስ ቺት የውድ እጝቅ ጅውንጥድ ሽፍንጠ ቸለው ኬሚካል ትንዝሽተነውድ የጝ።

‎‎ አት መንግስቱ መቈዙ ፅውዘድ ፈራቓየጘ ‘አርቭቱ ናንጣን መቈት ማኽትጘኩ’ የው ዝምረድ እጝቅ ጅውንጥል ኪርምሸነውድ አርቒስጝ 14 ቀበሊጥል 11 ሽኽዝ 484 እቅዝ ኬሚካል ትንዝንዝሽተነውድ ጋልፅጝኩⶔ።

‎‎ሊጘ እምትዝ በውግ 33 ሽኽዝ ንየ ሙስየ ትንሽተነውድ ጉይጝ ነን ግነ ተረው አይር ስትራቴጂዝ ሲሪየ ኬሚካል ችጘው ጅውነይዝ ሙስየ ተሚሳውም ይሽተነውድም ሚሪሽኲ።

‎‎”እንዝ ሲሪየም መቈ ማኽተናንስ እጝቅም ጝጝኒስ ኪርም ዊርሸነውዝመ እቀኽቭርድ ፅይጘው ሙስየድ ጥውሸውዝ አርውሸነውዝ መቈዙ ሽወድ ቃፅቨነው ጥውሸኲ” ይጝኩⶔ።

‎‎ወይትጘድ 2017 በጀት አምረይዝ 57 ሽኽዝ 623 እቅ ፃይሽጘንድ ዋልጠ(6) እፈርዙ ሩሔ ዲቈጘድ ወይኽምረ ብሔረ እቅ ጭሰጭሰን ትኽነ ቃወነዙ ሚዝረድ ሚሪኲ።

‎ ኻምል1-ንኻሽ 19/2017 ዓ.ስ ላጝጠ ሸወጨንዙ ሚዝረድ 2016 ዓ.ስዙ ተከተከው ሸወጭድ ቓልሽታንድ ‎45 ናን ላይስ ቈሸ ፃየው የጝ፡፡

‎‎መቈት ማኽተናንስም ሻቘ ወረጥል 30 ሽኽዝ ንየ ሙስየ ፣ 26 ቀበሊጥዝ ኬሚካል ትኒተነውድ ትኽነ ቃወነይል መቈዝመ ቬክተር እኹረጥ ፅውዘንጥዙ እግዝግዘነ ኦፊሰር አት አበበ በለጠ አርቒስጝኩⶔ።

‎‎”መቈዙ ትንዝንድ አጉረው አቐቁ ወረጢል ቺተዝ ቆሽ አበርገሌ ወረደይል 14 ቀበሊጥል 17 ሽኽዝ 226 ጝንጥዝ ችጝጠ ቸለው ኬሚካል አልስንኩኑን ‎ጋዝጊቭለ ወረደዝ ቈሽ 20 ሽኽዝ ንየ ሙስየ ትንዘናንስ ዋቕርንኩኑን ተረጘድ ቃዝይን ችጝዝነኩን” የነውዝ ሚሪጝኩⶔ፡፡

‎‎ኬሚካልድ ጥቅለ ትንዝሽት አክንውሻንድም 50 ሽኽ ኽዝቭ መቈዙ ፅውዘይስ ኻይጠ ቸለው አቐነውድም ሚሪሽኲ።

‎እኒስ ከስጘ እቀኽቭርድ ሙስየድ ጥውሸውዝ አርውሽጠ ማጥን አርቕት ፃይሰነውዙ ሰቭድ አትር ቃፅለነውድ አት አበበ ሚሪጝኩⶔ።

‎ መቈ ፈራቓየጘ ጊማኽተነዙ ሰቭድ ንኻሽ 30/2017 ዓ.ስ ኪርም እጝቅ ወረጥል ኪርምሸጘድም ልብስጝኩⶔ።

‎‎ጫረድ ፈነውድ ቲክን ተረቁ እርፈንዝ የነትም ሚስኩርም፣ ጥቅምት፣ ኽደርስመ ታኽሰስ አይንተ መቈ ፈራቐው ኰር አቓንስቅ ጅውነድ እግዝግዘነዊል ትኩርት ይወነው ጥውሸኩ።

‎ፅውዘዙ ጥላድ ይነ ናኒል አቓንስቅ አቑለው አቑድ ቅብሰነውዝ፣ ዲቨነውዝመ ፃቀማቀድ አይረነው ተሚሰኲ።

‎‎ እን ሰብድ ላው ትኽነ ችብረዙ ዲቁትነይ አቒጝቀት እጝቂዙ አቐነውድ ልብተነው ጥውሸኲ።

‎‎አውማው እቀኽቭርድ ‘አርቭቱ ናንጣን መቈት ድስጘኩ’ የው ዝምረ9ዝ ሲትፍሸነው ጝ ጅውነድ ዊርሸነውዝመ ሙስየ አርውሸነው ጥውሸኩ።

‎‎እንዝጘም ላጥ ከቨጥ ድርጅተንም መቈ ማኽተነቁ ጥወረንድ አልሰነውዝ መቈት ማኽተነው ጥውሸው አቐነውድ ይና ዲቪየዙ እፃ ፃቭኑን።

ሳምራዊት ግርማይ

ሚስኲሩም 15/2018