ጭንቅት አካሉዝመ ስነ አእምሮዙ ትኽነዙ ችግሰዝ አጋልዘው የጝ፡፡ እን ጭንቅትድ ቈሽ ክንደጢል አቓንድ ጝተ ፊኑነይድ ቃፅቨው ችግሰ የጝ ሚካኤል ሲ.ፖስኮ 2020ዝ ሊጘትረ ደረጀ ክንደጢል ፅበው ስነ እዘንዙ ጥቕዘ 59 ናንል አሽ ቀሰው ፈን ነሳይጘጘ ጥቕዘ ጭስጠ ቸለኲ የኲ፡፡
ብላ ክልሊል ፅበው ኮሩ ፃውተዙ ችግሰድ ቲክንዘው ስነ እዘንዙ ጥቕዘድ ችበችብረነውዝ ፈኑ ክንደተ ፍርዘነው ጡሸው አቐጘ ወይ ኽምረ ብሔረ እቅ ጭሰጭሰን ችጝሸቊ ክንሰጥ ዊግትጙ። አቨርገሌ ወረደ ማዕርነት ቃውሰተዝመ ማኽለኘ ክንድጝ ጝኒል እንግሊዝጘ ክንሰተ አድኖ ገብሬ ቲክነው ኻሰቭድ አድልጝኩጙ።
“ሻቘ እምትዝ ንየ ኻግርሸንትል ፅበው ጣይትንድ ጥቅለ እቀ ኽቭሪል ስነ እዘንዙ ጥቕዘ ጭስኲ፤ እኒስም ከስጘ ክንደነ ክንሰነ ፃጝትድ ሳልጥዘነ ፃጀድ ድዝ እጅጝት እኲ”ይጘኲ። እንዝም ሲርየ ክንደጥድም አጝነ ክንሰጥድ ፈኑ አቕጛንድ ቓልሽታቁም፤ የቊድ ክንሰተ አድኖ ክንድጝ ጨቨቅ ቲክንክነዝ ስነ እዘንዙ አትርዘነ (Psychological reinforcement training) ይወነው ጡሸው አቐጘም ጉይጝኲጙ።
“ይውሽተው ስልጠነድ ክንደጢዝም አነ ክንሰጢዝ ጝታ በንድ ሲርየ ፃቨው፤ዋርደ ሚልክዝ ኻቨረ ገቨድ ሚርጝ ቀሰውድ ለምሰው አጠ ጡሸኲ”ይጘኲ ክንሰተ አድኖ ። ይውሽተው ስልጠነዝ ጭቑ አይንቀት ላው ክንሰተ ፈኑ አጠ ችለውድ አንቭቨነውዝ ጝቕመት ቺዝሸነው ዊንም ፃጅሰነው አቐጘም ጉይጝኩጙ።
“እን ችግሰ አቒልም አቕን በንሽተው ፈንድ ነሰናንስ እርወነ ገቨድ ኻለይ የጝ።ወረጘ ኻሊጨ፣አወሽ ሰራጨ፣አውት አውን ክንስጨ፣ አወይ ፈኑ አጭር የቁ ዋቕረንጥድ ጥቅልዘነው ጡሸኲ” የነውዝ ጋልፅጝኩጙ።
ክንሰጥ ችግሰ አጋልዛንድ ችግሰይዝ እክሰ ይወተ አቐነው ጡሸኲ የቊድ ክንሰተድ ክንድጝ ጝኒዝቊ ቃወጥም ኻለይዙ ፋፅምፅመድ ሲዝነ አምረ ጨቨቅ ጊምግመነው ጡሸኲም ይጝኩጙ። አሰፋ ይግዛው ቈሽ ዝቛለ ወረደ ሰርካለም ታደሰ ጥቅለ 2ትረ ደረጀ ክንድጝ ጝን ጂኦግራፊ ክንሰተ ጛይ።
“ኮሩ ችግሰድ ክንደጥ መደቨኘ ክንድጚስ ፖለቲከይል ትኩርት ይውጥጘድ ፃቭኲ፤መልቁ እፈርም ድልቅትጛንድ ጝታ ዋርደድ ጣይትንዝመ አጭነዙ ገቨ አቕኲ” የነውዝ ጋልፀኲ። መልቊ እፈሪስ ኪርም አርቐጢል አሽ ስነ እዘንዙ ጥቕዘ ጭሰነውድ ጉየቁድ ክንሰተ አሰፋ ክንድጝ ጝንጢል በንሽተው ፈንድ ተራየጘድ ፃቨጘ ምላሰን አቐነውድ ደድስጘኲ።
“ክንሰጥ ነንት ሰቲዝ ኢኮኖሚዙ ጥቕዘ፣ ሙየይል ፅበው ቓለ ዝመ ክንደጢዙ ለምርንዙ ደምዝትድ ሳስ የው አቐነውድ ጛ ቕመት ስነ እዘንዝ ሳስ ሽጝ ቓልጥጘድ ፃቭኲ” የነውዝ ጋልፅጝኩጙ። እንም አቕ ክንሰተ እክሰ ደምዘተ አቐነውድ ጉየቊድ ክንሰተ አሰፋ ክንድጝ ጝንጥዝመ ክንሰጥ ቀሰው ፈን ነስጛን ጥወርዙ እጅጝትድ ምላሰን ፃቨነዊዝ ክንደጢል ኬዝ ስቴዲዝመ ቲግቭሩ ፅንኸ ሰራሸነውዝ ፈኑ አቐነው ቸልሸጘ ጋልፅጝኩጙ።
“ስነ እዘንዙ ቘጨ ቲክንዝጝጠ ቸለቊስ ዊትቊድ ጅወነይል ፋጥርሸቁ ገባኒስ ኻልክሸነው፣ ጨንቅሸነው፣ ገውተነው …ጛይ” የቊድ ሳቁጠ ክንሰጥ ክንድጝ ኮሌጅ ስነ እዘንዙ ሳልጥንዘተ አቐቊ ክንሰተ አለም ተሾመ ጛይ። ጥቅለ ይና ጅውነይል ስነ እዘንዙ ኽክምነድ ፈራቐውዝ ይወነውዙ አገነድ ሳስ የው አቐነውድ ጉየቊድ ሙየ ጉርየድ፤ እኒን ቈሽ ክንደነ ክንሰነ ፃጝትድ ፈኑ አቓየጘ ፃቨው አቐነውድ ጉይጝኩጙ።
እነየው ስነ እዘንዙ ችግሰዙ አይንትድ ቺተቺተው ደረጀ ፃየው አቐነውድ ጉይጝ፤ ባኽሪዙ፣ ጛዙዝመ ጥላዙ ኽክምነዝ ይውሽተው አቐኩም ይጝኩጙ። ብላ ክልሊል ፅበው ፃውተዙ ችግሰዝ ሲርየ ክንደጥ ጡሸውዝ አንቭቭጥጘዝመ ቲክንክንጝጠ ቸላቕ የነውዙ ችግሰድ ባኽሪዙ ኽክምነዝ እሩዘነው ቸልሸጘም ጋልፅጝኩጙ።
ባኽሪዙ ኽክምነ ጨንቂሰው ኻቨረ ገቨድ አስክዛየጘድ ፃቨቁ ዋርደዝቁ አይንተንዝ፣ ዊዝቅሻነ ስፍሊል ፊሰነውዝ፣ዲጉ ጅውነይዝጎ ለውርሰነውዝ ኻክመነው ቸልሸው አቐጘ ጉይጝኩጙ።
“ነንት ኰሪዝ መልቁ እፈርድ ቓልናን ጝታ ዋርደድቅ መሰሪ ቲጉዘነውዝ ክረነውዝመ ቅወነው የጝ፤ ኽየቁድም አጝሽ ጝታ ዊግሽንድቅ ጣይትንዝመ እጅጝዝ ፃጅተነውዝ ማጥን የጝ” የነውዝ ሙየ ጉርየድ ጋልፅጘኲ። ችግሰድ ቓቭዘናንስም ቲክንክነዝ ስነ እዘንዙ ቲክንክነ (psychological monitoring) ፃቨነውዝ እክሰነው ቸልሸው አቐጘም ሙየ ጉርየድ ጉይጝኩጙ።
ሙየ ጉርየድ ክንድጝ ጝንጢል እፈር ቓልጘው ቀሰውም አነ ኻቨረ ገቨድ ለምረነው ቸለቁ አቐነዊዝ ስነ እዘንዙ ከቨ (psychological support) ፃቨነው፤ ክንደነ ክንሰነ ፃጝትድ ዊትረተዝመ ካኽሸው ዋርደ ሚልክዝ አልሰነውዝ ፈኑ ፃቨነው ቸልሸኩም ይጝኩጙ።
ኪሮስ ወ/ተንሳይ ጥቁምት 30/2017
