ማህፀን ቢርዙ ካንሰር

አልም አቅቨዙ አቕንትድ እቁኒል አጋልዘቁ ካንሰርዝቁ አይንተኒስ ማህፀንዙ ቢር ካንሰር ሲዘትረ ደረጀይል ጎየው አቓንድ ኢትዮጵየስ ቈሽ ሊጘትረ ደረጀል ጎየኲ።

እን ካንሰሪዝ 5 ላዝ 70 ሽኽዝ ንየ እቁን ፅውዘይስ አጋልሽተቍ አቐነውድ WHO 2018 ፊሰው ሚዝረድ ቓሊሰኲ።

ማህፀንዙ ቢር ካንሰር ማኽተነ ክትቫት ሊግዘጥ ሚቊዝ ይውሽተነው ኪርመት አኰ እምት እጊስኲ። ሙየ ጉይጥድ ክትቫትድ 90 ላይስ ፅውዘድ ማኽተነው ቸለው አቐጘም ጋልፅጘኲ።

ክትቫትድ ፃይነው አርፈይዙ ግቨሪዝ ቲክንክነዝ አኰ ግርቅዝ 9 ምቲስ 14 እምት አሽ ችቁ ሊግዘጥ ሚቍዝ ይውሽታጙ ችጝሸኲ። እንዝሚቅ ሊጙን ይውሽታጙ ዊነው ክትቫትድ ቺዝ የው ሰራሽት ነንት ሰቲዝ ሊን ጭቑ የጝ ይውሽተውድ።

ማህፀን ቢርዙ ካንሰር ፅውዘይስ ምላሰን ንቕፀቍ ኲየንጣንዙ ሩሔ ዲቈኲ። ነንትል አሽ ብጭቕም ዊግሽየው ማህፀን ቢርዙ ካንሰር ፅውዘይዝ አምረ ጨቨቅ 7 ሽኽዝ 4ላዝ ንየ ኲየንጣን ፃይሽጘኲ።

ፅውዘይዝ ፃይሸቊ ኲየንጣን ማኽሊስ 5 ሽኽድ ጝታ ሩሔድ ብጘኲ። ማህፀን ቢርዙ ጫፍ ካንሰር አልም አቅቨ ደረጀዝ ፅውዘድ ቓልሽታንድ ቈሽ 120 ሰከንድዙ ዊንም ሊጘ ደቂቀዙ ቺተዝ ላይ እውነቱ ሩሔ ዲቈኲ።

ማህፀን ቢርዙ ጫፍ ካንሰር  ኢትዮጵየትጘ የቊ እቀጘ ሳስ የው ጥወር ፃየቊ ሰሃራት ሳ ችጝሸቊ ኻግራኒል ፅበቊ እቊን ኽይጠጘዝ  ማህፀን ቢርዙ ጫፍ ካንሰርዝ አጋልሽተጥ ጛይ።

ማህፀን ቢር ካንሰር ኢትዮጵየትል አምረ ጨቨቅ 8ሽኽ ኩየንጣንዝመ ውሸብል እቁንዙ ሩሔ ማጥለው አቐነውድም ትኽነ ሚኒስትር ፊሰው ሚዝረድ ቓሊሰኲ።

ማህፀን ቢርዙ ጫፍ ካንሰር ክትቫትድ 172 ኻግራንል ይውሽተው የጝ። ክትቫትድ ቃውስ ይውሽተነውድ ይና ኻግር ንቕፀው እግዘ ፃየቊ እቊን ጠቃዘው ማህፀን ቢርዙ ጫፍ ካንሰርድ ማኽተናንስ ቸልሰው እክሰ አቐነውድም ጋልፅሽትኲ።

7ትረ ጅልወ ክትቫትዙ ዝምረይስ ኻግርዝጘ ላጝጠ ሚሊዮን 5ላ ሽኽ ጝታ እድምድ 9 -14 እምት አቐቊ ሊግዘጥ እቊን ክትቫትድ ፊሰቊ አጘጘም ጋልፅሽትኲ። ብላ ክልሊል 1ነቍጠ 6 ሚሊዮን መልቊ ማህፀን ቢር ክትቫት ፊስጘኲ።

7ትረ ጅልወ ማህፀን ቢርዙ ካንሰር ማኽተነ ክትቫት ዝምረ እንቅ ኢትዮጵየትል ኽደር 9-14/2017ዓ/ስ አሽ ይውሽተኲ።

ንጭቱ ይነ ዲቭየይዝ ወይትል ማህፀን ቢርዙ ካንሰር ክትባት አወየው አቕንትዝ ይውሽታጙ አቐጘ አንቭቭስነ ቀኑን።

አዝቨ ቃውሰተዝመ ማኽለኘ ክንድጝ ጝን ክንደተ ራሔል ነጋሽ ክንድጝ ጝኒል ይውሽተው ክትቫቲዝ አሩሸተ ጚ።” እን ክትቫቲዝ ጝታ እድምድ ችጘቊ ሚቍ ይፃምጥ እጝቅ አገነድ አሩሽጝጠ ጡሸኲ፤ ክትቫትድ ቲክንዘው ቕጅወ እጀው አቐነውድም ክንደጥ ይፃምጢዝ ልብስጨ በነኩን” የነውዝ ጝር እፃድ ዲቈዲቁስርኩች።

ቃውሰዝ ጥንቅቀ ተሚሰው አቐጘ ጒይር እንዝ ዲቈውዝ ቈሽ ተረው አገነድ አሩሸነውዝ ጊዝ ይውሽትጠ ጡሻው ገቨ አቐነውድም ክንደተ ራሔል  ልብስርኩች።

ተከተከውዝ ክንድጝ ጝኒል ክትቫት ፊሰቊ ክንደጢስ ላይሸን ክንደተ ገነት ይትባረክ “ክትቫትድ ኽይነቅ አቕናንድ ማህፀንዙ ቢር ካንሰርዝ ፃይሻይነጘድ ፃቨው አቐነዊዝ እንቅም አሩሽነ ጡሸኲም” ይርኩች።

ማኽንዘኲ፣ ቅወኲ፣ ፅውሰኲ የቊ ምላሰንጥ ገረዱ ሚድየኒስ ትኒትኲ ይሽታጙ ኽይጠጘድ ጣርጥርሽጛንስ ፃቨው ጉግ ዊነነውድም ክንደተ ገነት ጉይር ችግሰድ ቓቪራንስም ቃውሰ ክንድጝ ይውሽተነውድ ጉይርኩች።

“ህዋሰን  ክንሸዊዝ ቢዘ ትኽኑ አየው አቕንትዝ ሊግዘነው ዊንም ህዋሰኒዙ ዘባሽንዝ ፋጥርሸው ማህፀንዙ ካንሰር ይሽተኲ”የቊድ እኹርሰተ ነርስ አቐቊ አት ብርሃኑ ጌትነት ጛይ።

ማህጸንዙ ቢር ካንሰር ማህጸን ጅውነይል ፅበቁ ኒቭስዙ ክፍላንድ ዊርጠ ላዘ ኒቭስዙ ክፍላኒል ትኒትጠ ቸለው አቐጘም አት ብርሃኑ ጉይጘኲ።

“ሂዩማን ፓፒሎማ ቫይረስ ዊስቭትዙ ዲምቅሽንዙ ኰሪዝ ዲቈዲቈው ቫይረስ አቓንድ፤ እርወነዝ ማህጸንዙ ቢር ካንሰር አጋልዘው የጝ። 99% ንየ አቐውድ ማህፀንዙ ቢር ካንሰር እትልጠ ቸለውድ እን ቫይረሲጅቅ ፃየፃይሽ የጝ”የነውዝ ሙየ ጉርየድ ጋልፅጘኲ።

ማህፀን ቢርዙ ካንሰር አውም ዊስቭት ኪርምረይ እውነ ማህፀንዙ ቢር ካንሰርዝ ፃይሽተ ቸልድረይ አቐነውድ ጉየቍድ ሙየ ጉርየድ  ዲምቅሽን ኮሪዝ ኮንዶም እኳን አሩሽጛን ፅውዘድ ማኽተነው ቸልሻው አቐጘም ልብስጘኲ።

“ማህፀንዙ ቢር ካንሰርዝ  ኽይጠጘዝ ፅውዘ ማኽተነውዙ አቅምድ ዝላቐቊ ኤች አይቪ ጝታ ብሪል ፃየቊድ ቈሽ ሲገረ ጥይሰቊ፣ ቺተቺተቊ ግልቊጅቅ ዲምቅሽን ፃቨቊ ተከተከ…አጋልሽተቊ ጛይ” የነውዝ ጋልፅጘኲ።

ፅውዘድ ቃውስን ማኽተናንስ ሂዩማን ፓፒሎማ ቫይረስዙ ክትቫት ፊሰነውዝ ማህጸንዙ ቢር ካንሰር ነሰቊ አቐቊ ሂዩማን ፓፒሎማዙ ቫይረሰንድ  ጊግቨነው ቸልሸው አቐጘም ሙየ ጉርየድ ጉይጝኩጙ።

ቃውሰ ካንሰርዙ ምርመረ አውም እውነ ጝር እድምድ 21 አቕረይ ዊንም ዊስቭት ኪርምረው ሻቖ እምቲዝ ኪርምር ሻቖ እምት ጨቨቅ ፓፕ ስሚር ይሽተው ምርመረ ፃቨነው ጡሸው አቐነውድም ሙየ ጉርየድ ሚርይጝኲጙ።

“ፓፕ ስሚር ማህጸንዙ ቢሪል ትኽኑ አየቊ ቃውሰ ካንሰርዙ ልውጠን ፅብጝሽ ትኽነ ሙየ ጉይጥ ፃቭጘው ምርመረ የጝ። እንዝም ሲርየ ችግሰ ፅብሽ ተሚሰው ኽክምነዙ ቲክንክነ ፃቨናንስም ከቨኲ፡፡፤ የቊድ መየ ጉርየድ ነን ይውሽታጙ ፅበው ክትቫትድ ፊሰነው ቈሽ እርወነ እክሰዙ ጉግ የጝ ይጘኲ።

“ማህፀን ቢርዙ ካንሰር ክትባት አውማው እድም ክልል አቒል ፅበቊዝ ይውሽተኲ፤ አነጚ ነን ትኩርት ፃቭሽት ሰራሽተውድ 9 -14   እምቲል አሽ ፅበቊዝ የጝ” የቊድ ወይ ኽምረ ብሔረ እቅ ጭሰጭሰን ትኽነ ቃወተ አቐቊ አት አሰፋ ነጋሽ ጛይ።

ክትቫትድ ይውሽተውድ ክንድጝ ጝንጢዝመ ጝንዝ ጝን አቐነውድ ዳቕሰቍድ ዲቈተድ ዝምረይዝ 54 ሽኽዝ 9 ላዝ 62 ሚቊ አሩሸጥ አጘጘም ጉይጘኲ።

ማህፀን ቢርዙ ኽክምነ እንቅም ሆስፒታለኒል ይውሽተው አቐነውድ  ልብሰቊድ ዲቈተድ፤ እንቅም እቀ ኽቭርዙ አድላንድ ቺዘው ልብትን ፃይጛንስ ቀሰው አቕንትዝ ሰቭትጛጙ አቐነውድም ጋልፅጘኲ።

ብላ ክልሊል ትኽነ ቢሮዝ ኲየንጣንዝመ መልቁዙ ቲክንክነ ዳይሬክተር አት መልሰው ጫንያለው ጝታ ጋቢዝ  2011 ዓ/ስ ኪርም 7ትረ ጊዝዝ ይውሽተው ክትቫትድ 9 – 14 እምት እድሚዙ ክልል ችጝሸቊ እቁኒዝ ይውሽተው አቐጘም ጋልፅጝኩጙ።

ብላ ክልሊል ጭቑ 1ነቊጠ 6 ሚሊዮን ኪትቭሸጥ ፅበነውድ ጉየቊድ ዳይሬክተርድ”እን እግዘድ ዲቈቊ ዋልጠ እምታኒዝ ኪትቭሸቊጅቅ እሩደው የጝም” ይጝኩጙ።

ፅዊትን ኻክምሸነዊስ ቃውሰዝ ክትቫትድ ፊሰነውዝ ፅውዘድ ማኽትነ! ይነ ዲቭየይዙ እፃ የጝ።

ኽዳር 15/2017

ኪሮስ ወ/ተንሳይ