አ.እዝጘ 2018 ፃቭሽተው ፅንኸድ 2 ነቁጠ 1 ሚሊዮንዝጎ አልተቁ እቁን እቁኒል ካንሰር ፅውዘ ችጝሸጘ ቓሊሰኵ።
8 እቁን ማኽሊስ ላይሸን (13%) እቁዙ ካንሰር ፅውዘዝ ፃይሸነውዙ አገነ ፃይረይ አራንድ፤ 39 እቁን ማኽሊስ ላይሸን (3%) እን ፅውዘይስ ምላሰን ክርጘዝ ጝር ሩሔድ ዲቈኲ።
ኢትዮጵየትል አ.እዝጘ 2020ስ ፃቭሽተው ፅንኸድ አይርዝ ካንሰርዝ ፃይሸቁ እቅ አቒስ 20 ነቁጠ 9 ላይስ አቐቊድ እቁዙ ካንሰር ፃይሸቁ ጛይ።
ሽጙድ ቓሊሳንትጘድ እቁዙ ሴል አቒል ፋጥርሸው እቁዙ ካንሰር (ማ) ይሽተኲ። እቁኒል ኽይጠዝ እትለው ካንሰርዙ አይንተኒስ ላውድ የጝ
ዲቈቊ ዊትቊ እምታኒስ አጉረቊ ኽክምነዙ ችብረንጥ ቃውስ ይጝ ፅውዘይዙ ባኽሪድ ቺዘነውዝ እቁዙ ካንሰርዙ ክርጘድ ቃፅቨናንስ ልቕርድጝኩጙ፤ ነንም ልቕርድጛጙ ችጝሽጘኲ።
እቁዙ ማ ላዊል ዊንም ሊጘ እቁጣኒልቅ ችጝሸቁ ነቀርሰ አቕየቊ አቕርን ጛይ። እቁ አቒል ጊንትዝመ ሆርሞንዙ ልውጢጅቅ ፃየፃይሸቁ ክንሸቁዝመ ፍጥርዝ እትለቁ ጛይ።
ዶክተረንድ ዊግትጛንትጘድ እቁዙ ካንሰር ሴለን አቒል ሳልጠውዝ እግዝግዘ ፃቫይነው ሴልዙ አድልድለይዝ ምላሰን እትለኲ። ዳቕሸቁ ቲሹወኒል ሲሪሸነውዝ እቁዙ ካንሰርዝ አጋልዘኲ።
Ductal Carcinoma: ፃቭ ፍልቅዘቁ ቱቦዎን ካንሰር
Lobular ካርስኖማ፣ gland ቲሹ ካንሰር
ዊረተ እቁዙ ካንሰር ንየይል ጋልፅሽተጘ እቁዙ ካንሰር ጅውነይዝጎ ሕብረ ሕዋሳተኒል ትኒታንድ ዊረተዝጘ ቱቦዙ ካንሰር ዝመ ዊረተ ሎቡላር ካርሲኖማ ይሽትጘኲ።
ሜታስታቲክ እቁዙ ካንሰር፦ እቁዙ ካንሰር ብሪል ዊንም ሊምፍዝ ጋቢዝ ላጥ አካል ክፍላኒል ትኒትጠ ቸለኲ። እንዙ ፃጘድ Metastasis ይሽተኲ። ሜታስታቲክ እቁዙ ካንሰር ጛጽዝጘ፣ ሲብ፣ ሽቕ፣ እዘንዝመ ጛዝጎ ትኒትጠ ቸለኲ።
ግልወ እቁዙ ካንሰር፦ ዲቁዲቊ እቁዙ ካንሰር ግልቊልም ችጝሽጠ ቸለኲ። ግልወዙ እቁ ካንሰር ንቕፀው ጊዝዝ ዊስንሸቁ ጥል ዊንም ክንሽየው ሆርሞንዙ (ኢስትሮጅን) ደረጅጥ ዊንም አትረው ጝነቁ እቁዙ ካንሰር ሲጘዙ ፈን የጝ።
ላጥ እቀጘም አርቕሽትየቁ እቁዙ ካንሰር ዓይንተን ሜዱላሪ ካርሲኖማ፣ mucinous carcinoma፣ papillary carcinoma፣ inflammatory carcinoma ዝመ phyllode tumors ጥቅልዘኲ።
ንጭቱ ይና ዲቭየይዙ ሚርየድ ተፈራ ሃይሉ ሚጉርሰነ ጥቅለ ሆስፒታሊል እቁዙ ካንሰርዝ ጅሉዘ ላው ሙየ ጉርየጅቅ ፃቭነው ዊንተድ ፃይን አልትነውድ አንቭቭስነ ቀኑን ።
ኽምጠ ዊከ፦ ክታ ሽጙድ አው ይሽታን? ክታ ሰቪዙ ችጘርድስ ወረጘ የጝ?
ዋቕርሽተ አብን፦ ይሽጙድ ዶ/ር አንተነህ ጌታቸው ይሽጠኩን። ተፈራ ሃይሉ ሚጉርሰነ ጥቅለ ሆስፒታሊል ጥቅለ ሀኪም የጝ።
ኽምጠ ዊከ፦ እቁዙ ካንሰር ወረጘ የጝ?
ዶ/ር አንተነህ ጌታቸው፦ እቁዙ ካንሰር ኽይጠጘዝ እቁኒል አጋልዘቁ ካንሰረኒስ ላውድ የጝ። እንቅም ፆተንድ ጠቃዘው አቓንድ፤ እርወነዝ ግነ ጠቃሸጥድ እቁንድ ጛይ። ግልቊል ፅውዘድ እትለነዊዙ አገነድ 1℅ዝ ሳ የጝ። ፅውዘድ እቊል ፅበቁ ሴለኒል ፋጥርሸው ዘባሸው ሊግዚዝ ምላሰን ተረው የጝ።
ኽምጠ ዊከ፦ እቁዙ ካንሰር ጎንድ ውርውር ጛይ?
ዶ/ር አንተነህ፦ እቁዙ ካንሰር ጎንድ ቲክነቁድ አጥጘ ቸልጘኲ። ሆርሞንዙ፣ ዚረዙ ዊንም ጝነቁዙ ሲጘ፣ አቕርን፣ ፅብንዙ መለ፣ ጅውነይዙ ፍልውልወንጥ
ኽምጠ ዊከ፦ እቁዙ ካንሰርዝ አጋልዘቁ ገበንድ ውር ጛይ(Risk Factors)?
ዶ/ር አንተነህ ጌታቸው፦ እድም ትክቨነው፣ ፆተዝ እውነ አቐነው፣ ጭቕጘ አቕረነው፣ ኹር እኹረቅ የነው ዊንም ስኻርድን እኹረነው፣ እቁ ኒቭሳቅ የነው፣ አደፍዙ ፃጘድ ቃውስን ኪርመነውዝመ ስኻርድን ችብረነው፣ ጝነቊል እቁዙ ዊንም ላዘ ካንሰርዙ ፅውዘ ፅበነው፣ ጝነቊል ፅበው ዘረመልዙ ችግሰ (Mutation of BRCA 1 or 2)፣ ፃረኸዙ አጋልሽትነይ፣ አልኮል ዝየነው፣ ሲገረ ጥይሰነው፣ ሆርሞንዙ ኽክምነ ጛይ።
ኽምጠ ዊከ፦ እቁዙ ካንሰር ምልክተን ውር ውር ጛይ?
ዶ/ር አንተነህ ጌታቸው፦ እቊል አጋልዘው አቕርን፣ እቁዙ ቕጅወ፣ እቁዙ ምፅነ ቈሸነው፣ እቁዙ ጨፊዝ ፈው ቅብረተ፣ እቁዙ ቀርቭርድ ላውጥሸነውዝመ ጕድጉደነው፣ እቊዙ ጨፍድ አቒትጐ ስጙርሸነው ጛይ።
ኽምጠ ዊከ፦ እቁዙ ካንሰር ምርመረዝቁ አይንተንድ ውር ውር ጛይ?
ዶ/ር አንተነህ ጌታቸው፦ እቁዙ ካንሰር ምርመረዙ አይንተን፦አልትራሳውንድ፣ ራጅ (ማሞግራፊ)፣ ኤም አር አይ (MRI)፣ ፓቶሎጂ (FNAC, Core needle biopsy) ጛይ።
ኽምጠ ዊከ፦ እቁዙ ካንሰር ዋቐዝ አድልሸኲ?
ዶ/ር አንተነህ ጌታቸው፦ እቁዙ ካንሰር ደረጅጥ ሲዘ ጛይ። ጛይም፦
ደረጀ 1፦ አቕረነውዙ ምፅነድ 2 ሴንቲ ሜትር አሽ አቓንድየጝ።
ደረጀ 2፦ አቕረነውዙ ምፅነድ 2 -5 ሴንቲ ሜትር አሽ አቓንድ ዊንም ጣቀቲል ፅበው ሊይምፍ ጨጭረዙ አቅረኒዝጐ ከራንድ የጝ።
ደረጀ 3፦ አቕረውድ እዘኒዙ ጛፂዝጎ፣ ሚደለይዝጎ፣ እንዝጘም እቊዙ ቀርቭሪል ትኒታንድ የጝ።
- ደረጀ 4፦ አቕረውድ ሲቢዝጎ ፣ ሽቒዝጎ እንዝጘም ላጥ ኒቭስዙ አካላኒል ትኒታንድ።
ኽምጠ ዊከ፦ እቁዙ ካንሰር ኽክምነድ አወይ ይውሽተኲ?
ዶ/ር አንተነህ ጌታቸው፦ እቁዙ ካንሰር ኽክምነይዝመ ፈንድ ዊስንሸውድ ፅውዘይዙ ደረጀይዝ አቓንድ፤ ደረጀ 1 ዝመ 2 ኰሪዝ ኻክምሽኑዜ ቀሰው ፈን ቓሊሰኲ።
ኽምጠ ዊከ፦ እቁዙ ካንሰር ኽክምነ አውማው ትኽነ ችብረይል ይውሽተኲመ?
ዶ/ር አንተነህ ጌታቸው፦ይና ኻግር ኢትዮጵየስ እቁዙ ካንሰር ኽክምነ ይውሽተውድ ሪፈራል ሆስፒታለኒል ጭቑ የጝ። ወይትጘድ ቃውሰ ምርመረ አቕየውዜ ኽክምነድ ይውሽታውም። እንዝም የጝ እቀ ኽቭርድ ፅውዘይል ፃየው ቓለድ ሳስ የው አቐውድ።
እቁዙ ካንሰር ኽክምነ ፅርሸው አቕንትዝ ቺተቺተቊ ጉገንዝ የነትም ቀድን ኻክመነውዝ፣ ኬሞቴራፒዝ (ብርዙ ስሪል ይውሽተው ጥላዝ ፃቭሽተው ኽክምነ)፣ ፃርኸዙ (Radiotherapy)፣ ሆርሞንዙ ኽክምነዝ ይውሽተኲ።
ኽምጠ ዊከ፦እቁዙ ካንሰር አወሽን ማኽተነው ቸልሸኲ?
ዶ/ር አንተነህ ጌታቸው፦ቃውሰ ምርመረ ፃቨነውዝ፦እንም እቁዙ ካንሰርዝ ፃይሸነውዙ ኻደገድ ቃፅቫቅ ይሽም ፅውዘድ ቃዝይን አርቕን ጡሸው ኽክምነድ ቲክንክነናንስመ ክርጘይስ ቓደናንስ ከቨኲ።
ኽምጠ ዊከ፦ቃውሰ ምርመረ ፃቨናንስ ወረጘ ኻይሽተኲ?
ዶ/ር አንተነህ ጌታቸው፦ ጝታ እድምድ 20ስ ንየ አቐቊ እቁን አርፈ ጨቨቅ ጛቕመስ ፃቭሽተው እቁዙ ምርመዝመ አቕረነውዙ ቺዝን ፃቨነው።
እንዝጘም ጝታ እድሚድ 30ሲ ንየ አቐቊ እቁን አምረ ጨቨቅ ኽክምነ ችብረይል ፊረነውዝ ኻኪምዝ ፃቭሽተው እቁዙ ምርመረዝመ አቕርን ቺዘነ ፃቨነው።
ጥቅለዝ ጝታ እድምድ 40ስመ ንየስ አቐቊ እቁን ፅጓን ሊጘ እምትዝ ሊን ማሞግራፊ ምርመረ ፃቭጛን ማኽርሸኲ።
አውማው እድምዙ ክልሊል ችጝሸቁ እቁን ጝነቊ አቒል እን ካንሰሪዝ ጠቃሸተ ፅብሽ ቃውሰ ምርመረድ ኪርምጥጘድ ማኽርሸኲ።
ኽምጠ ዊከ፦ አሰነይዝ ይርነው ገቨ ፅብሽ አገነ ነቅጨመ?
ዶ/ር አንተነህ ጌታቸው፦ ጥቅለዝ ይና እቀ ኽቭርድ እቁዙ ካንሰሪል ፃየው ልብትንድ ሳስ የው የጝ፤ አቓንስቅም ጥውሸው አርቕትድ ችጝጥዊል አሽ ትኽነ ሙየ ጉይጥ ክንድጝ ይወነው።
እንዝጘም ገረዱ ዲምቅሽንድም ፈራቐውዝ ቺተቺተቁ ጉገንዝ እቀ ኽቭሪዝ ሚዝረድ ኰሩ ፃቨነው አይንቀት ቲክንክነዝ ትንዝጝጠ ጡሸኲ። እቀ ኽቭርድም እቁዙ ካንሰርድ ማኽተነዝመ ጡሸው ኽክምነድ ቃውስ ችጝጠ ጡሸኲ። የር አምነኩን።
ኽምጠ ዊከ፦ ክታ ጊዝድ ፊቅድርን አቭኑሸነዊዝ እቀጘ ፃቭ ይና አስለ ክፍሊዝ ሚዜንዘኩን።
ዶ/ር አንተነህ ጌታቸው፦ ያንም ይፃቀው አርቕትድ አድልጨጘዝመ ይግደጅድ ፍጨጘድ አገነ ነይርናንስቅ እቀጘ ሚዜንዘኩን።
እንቅም እቁዙ ካንሰርድ ላብጠ ማኽትነ ይና ዲቭየይዙ እፃ የጝ።
ዲግ አጥን።
ኪሮስ ወ/ተንሳይ
ኽደር 30/2017
