ኻግር ቢቈለ እፅዋት የነት ልክ ኽዝቪዝመ ላጥም አርቕሽተቍ እንሰሲዝጘድቅ ኽፅሚስ ኪርምጝ ኢትዮጵየቱ ስነ ምኽዳሪዝመ አየር ንቭርትድ ዲዝጘቍ፣ ብጢዝመ ኬሚካሊዙ ፃየይዝቅ ቲስመመቍ፣ ቺተቺተው ፅውዘ አጋልዳንድ ማኽተነው ቸለቍ ቃነ ማነ የነት የጝ።
ኢትዮጵየትል ዲዝጝትዝ ኻግር ቢቈለ እፅዋት ይሽተቍድ ሊጘዝ አድልሸቍ አቐነውድ የጝ ዚርፊዝቍ ሙየ ጒጥድ ዊግትጘውድ። እንግሊዘኘይዝ Indigenous Trees ይሽትጝ ጭጝሸቍድ ዝግባ፣ ጝጭር ቃነ፣ ዲሩነ፣ ዊረ በበ ተከቍድ ጥቅልዘው አቓንድ፤ ሊጘትረ ጓነዝ ጭጝሸቍድ ቈሽ Endemic Trees ይሽትጝ ጭጝሸቍድ ኢትዮጵየትል ጭቑ ችጝሸቍድ ብርብራዝመ ኮርች ይሽተቍ ቃነዝቍ ዚርድ ጛይ።
ኢትዮጵየትል እንዳይ ኒየይል ዳቕሽተቍ ቃንዝቍ ዚርድ ቈሽ ንቕፀቍ እፅዋታን ችጝሸቍ አጛንድ ፍጥሩ ኽርዝም አነ እጅር ኹር ማፅረነዊዝ ምላሰንዝ ኮሪስ ኮር ዝቨ ማጥማጥድራጙ፣ እፅዋትድ ድዝጛጙ ችጝሽጘኩ። እኔን ችግሰይስ ፈነ አይነተ ምላሰንድ ቈሽ ፍጥርት ፍጥርዝ ኻክመነውዝ ድዘነዊል ችጝሸቍ እፅዋታንድ ዊንጘዊዝጎ ዊሰነው ዊንም ጅውነይዙ ስነ- ምኽዳሪጅቅ ቲስመምጥጘ ቸለቍ ቺተቺተቍ ቃነማንድ ፍልዘነውዝ ቲክለነው ጡሸው ገቨ የጝ።
ኢትዮጵየ ኻግርዝጘድ ፍጥሩ ድርድ ሊሚሰነውዙ ዲዝጝትድ በዊዝጎ ቃውስ የው ፊር አፄ ዘርዓያዕቆብ ታ ዚምነ መንግስቲስ ኪርም ተረው አቐነውድ ሲጘ ቓሊስሽም፣ ማኸላኒዝ ፋጥርሽጝ ዊነቍ ኽርጢዝ ዊንም አየር ንብርት ልውጠ ምላሰንዝ ፍጥሩ ድሪል ኽየው ቘጨ ችጝ ዊነጘድ የጝ ቓሊሰውድ። እኔን ችግሰድ ችብሰነውዝ ዊነው ድርዙ ሺፍነድ ዊሰናንስ ላየ ጅውነይስ ፍላን ነሰነውዝ ዝምረዝ ቲክለነውዙ ሰቭድ ቈሽ አፄ ምኒልክ ታ ዚምነ መንግስቲዝ ኪርምሽኩ። እን ሰቭድ ሊግዛጙ ፊር ነንቱ ሰቲዝ አልቛዘ ደፈዙ ቃወ ግቭር ይሽተነውዝ ኢትዮጲቍድ ላው ግሬዝ ቢሊዮናንዝ እጊተቍ ችግኝ ቲክለነውዝ ዓልምቱ ችግኝ ቲክለነውዙ ሪከርድድ ማጥልደት ቈሽ አኰ እምታን እጊስርኩች ።
ዊገድ ግነ ላየ ጅውነይስ ተረቍ ፍላን ፍልዝን ቲክለነዊስ ጅውነድ ዲዝጘቍዝመ ፍጥርቍ እፅዋታንድ የነትም ፃቅ ስሪስ ኪርም ኽየኽየቍ ዘፈኒል አሽ ጝታይታ ፅብጘዊል ታኽንኽነነው ቈሽ ዚርፍድ ፈኑ ፃቨነውድ አምንሻጙ ተርኩ። አቓንስቅም ወይ ኽምረ ብሔረ እቅ ጭሰጭሰን ጋዝጊቭለ ወረደይልም ፍጥርት ፍጥርዝ ኻክመነውዙ ሰቭድ ትኩርት ይውሽት ሰራሽታጙ አቐነውድ የጝ ቓለ ነየጥድ ዊግትጘውድ።
ቀስ አበበ ፈንታ ጋዝ ጊቭለ ወረደ 021 ቀበሌዙ ፅበተ ጛይ። ወይቱ ጅውነድ ፍጥርቍ እፅዋታንዝ ቀቫሸው ጅውነ አቐነውድ የጝ ዊግትጘውድ። “እንዝም ቓሊሰንጥድ ይና ምከንጣንድ ጛይ” የቍ ቀስድ ጁነድ እንሰሲስም አነ እጅር ጃቐዳቕኒስ ናፀ ፃቨነውዝ፣ ሰቭዝ በንዘው ቃነድ ቀቭነው ኮሪዝም ስረትዝ ቀቨነውዝ ታኽንኽነነው ቸልሸውዜ ይና ጅውነድ ዊነው ፃጀይዝጎ ዊሰናንስ ሊግዘው ኮር ፊሳውም የቍ አጛንድ አውማው እጅርድቅ ኽየውም አነ አጥንድቅ አምርት ቺዘውዝ ፅበናንስ ንጭ ፍጥርት ሊሚድነ ግድ የጝ ይጘኩ።
ቀስ አበበ ፃየፃይስጝም ላየ ጅውነይስ ተረው ፍል ፍልዝን ቲክለነውዙ ሰቭድ እቻቐውዝ እቻቐው ሽክሳው አቕሽም ፍጥርዝ ችጝሸቍ እፅዋታንድ ታኽንኽንን ሊጊሰነውጅቅ ቓለቓሊስናንድ ግነ ፈንድ ሳስ የው የጝ የቍ አጛንድ፣ እን አምረይዝ መንግሥት ፍጥርቍ እፅዋተንዙ ፃይንዝመ አርወአሩሽንዝ ጅሉዘ ስልጠነ ነይ ጒዝ ጨተድ ስረትዝ አሩሻንስ ጥወጥሽትንል ችጘነውድ ኽየው መለ አቓንስቅ” ይን ኻይማኖትዝቍ ቃወጥድም እኔን ቲግቭርድ ሩሄ ቃፅልዘነዊጅቅ ፃየፃይሽተው አቐነውድ ልብትን ትኩርት ይውን ሰራሽነ ጡሸው ገቨ የጝ” የነውዝም ጝታ ኻሰቭድ ቢንስጝኩጙ።
ላየ ቓለ ነየተድ ቈሽ አት ተሾመ ከበደ ይሽትጘኩ ። ጝታ ፅብጘውድም ጋዝጊቭለ ወረደ 021 ቀበሌ የጝ። “ፍጥርት ኻዲነው ጨቨቅ ፍጥርም ይናት ኻዲራንድ ይና እሊዝ ቓልናጙ የጝ” የነውዝ ጝታ ኻሰቭድ ኪርምጘኩ። ጅውነይል ደግምግም ኽር አጋልደውድ፣ ስወ ሊቩን ያንድቈሽ ኩረዝመ ዝቨ ኻድየነውዝ አጉረው ቘጨ አቭኑዘነውድ ፍጥርቍ እፅዋታንድ ማፅርሽጝ አቢተነዊዝ የጝ። ጅውነይዙ ቃነ ማነይዝመ ፃቅ ስርድ ፊልሳየጘድ ፃቭሽታን ብጥ ቀለውዝ ኩረዝም አነ ፊግየዝ ሺርሽርሽጠ ቸላው አቓንስቅ አጋልደው ኻደገይስ ቓደነው ቸልሽጠ ዊኑ ይጘኩ።
ፍጥር ባልተ አርቓይም ይውረዊዝ ልክ የጝ ነይረውድ፤ ኪብርዝራንድ ኪብርዘች፣ በትራንድም ኻድየች” የቍድ አት ተሾመ አምረ ጨቨቅ ላየ ጅውነይስ ተረቍ ፍላንድ ቲክለነውዙ ሰቪስ ዝላቕሽ ጚ አርወ ችጝሽየው አቐነውድ ዳቕስጝ፣ ጝርቕም ፍጥር ፈራቐውዝ ዩረቍ ቃነማንድ ታኽንኽንን ፃየነውዝ ድርዙ ሺፍንንድ ዊነዊዝጎ ዊሰናንስ አርሽነይ ሙየ ጒጢስ ምኽርድ አልቱዝ ጥቅለ እቀ ኽቭርድም ኻሰቭድ ለምረነውዝ እጅሪስም አነ እንሰሲዙ ዳቐዳቕኒስ ናፀ አቐው ጅውነ ቺዝጘጘድ የጝ ዊግትጘውድ።
ዊዝር ገነት ዓለሙ ጋዝ ጊቭለ ወረደ 021 ቀቨሌዙ አርሽነይ ጣቭየይዝ ፍጥሩ ፃጀ እፍርት ሙየ ጉሬ ነይጘው ቓለይዝ ወይትቊ ትርጥድ ማጥማጥድጝ ቓልሽትጘውድ ፍጥሩ እፀዋት ብሽትጝ አቒጝቀት ታኽንኽነውዝመ ስረትዝ አሩጫቅ የነዊዝ ተረው ችግሰ አቐነውድ ጋልፅጝ” እን አምረይዝ 6ላዝ 11 ሄክታር ዝቨ ጊግቨነውዝ 35 ቺተቺተቊ እቀ ኽቭራንዝ ስልጠነ ይውን ሰቭዝጎ ጥውን ኩኑን” የቍ አጛንድ እኔን ቲግቭርድ ፈራዘነውዝ፣ እቀ ኽቭርድም ኮሪስ ኮሪዝጎ አርወድ ቓላጙ ጥቅለ ጅውነድ ድርዝ ሺፍነነው ቸልሽጡዊል አሽ ሚንውትዝ ሰራሸቍ አጘጘድ የጝ ጋልፅጘውድ።
ዊዝር ገነት ፃየፃይሰነውዝም “ግንቭትዝመ ሲንስ ቋጥቍጠነውዝመ ሚልምለነው ቸልሸውዜ ቃንድ ዊስን ጪጭቨነውዝ ጝታ ዲንቲዝመ ሊግዝቲዝ ቈሸነውዙ ፍጥሩ ዓምል ፃየቍ ጛይ” ይረይ አራንድ ጒዝ ጨተድ ጝቺዝጝ ደይስ ኪርም ማርፅሽተው ቅብረይዝቍ እፅዋትድ ሚልምላጙ ታኽንኽንጠጘድም የጝ ማኽርደውድ።
አት ሰይድ እሸቱ ጋዝጊቭለ ወረደ አርሽነይ ፅፈሽ ጝኒዝ ፍጥሩ ፃጀ እፍርትዙ ጓነ ቃወተ ጝታጋቢዝ ጒዝ ጨተድ ቃወው ፍጥሩ ደን ዊስን እፍርዘነው farmer managed natural regenration(FMNR) ስልጠነ ወረደ ደረጀዝ አኰ ቀቨሊጢስ ሲትፍሸቍ 3ላ ጒዝጝ ጨጥዝ ወርልድ ቪዥን በጀትዝ ከቨ ፃቩዝ ስልጠነ ይወነው ቸልሸጘድ ጋልፅጝ” ስልጠነይዙ አይነተ አለመድም ማጥማጥደቍ ስፍልድ ፍጥርቍ እፅዋታንዝ ዊስን ሺፍነናንስ ኻለይ ፃቨው የጝ” ይጝኩጙ።
”እኔን ቴክኖሎጅድ ይና ጅውነይዝ ኽየው እኩሰ ፃየው አቓንስቅ አውማው አካልድቅ ጝችጘርድ ፍጠ ጡሸኩ” የቍድ አት ሰይድ ላየ ጅውነይስ ፍለን ሽውትን ነሰነውዝ ፃድቅጥቁመ? ፃድቃቅ ይጥቍ ይን ጨንቅሸነዊስ ፍጥርዝ ቢቍለቍ እፅዋትድ ታኽንኽንን ሊጊሰነውዝ አሩሸነው ቃውሰተ ቲግቭር አጠ ጡሸኩ የነውዝም ማኽርጘኩ።
ሩሄ ቃፅልጠ ማጥን ሩሄዝ ሲርየ አቐቍ ገባንድ ኻየነው ግድ የጝ። ቺተዝም ቈሽ ፍጥሩ ፃጀ አቐቍስ እፅዋተን ፍጥርቱ ሚዘንድ ሊሚሰነውዝ አውማው ሩሄ ፃየው ገቨይዝቅ ጭቅተዝም አነ ጅልውልወዝ ይውጘው አርወድ አጉረው የጝ። አቓንስቅም ፍጥርዝ ችጝሸቍ እፅዋታንድ ጡሸውዝ ታኽንኽነነውዝ ድርዙ ሺፍንንድ ሊሚሰነው አውማው እጅሪስቅ ኻይሽተው ገቨ አቐነውድ ልብተነው ጡሸኩ። ይና አስለ ክፍሊዙ እፃ የጝ።
ንጉሱ ማሩ
ሲን 15/2017
